لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

تاریخ نگاری فارسی عهد حاکمیت تیموریان، از چشمگیرترین جنبه های تمدنی ایران دوره پس از مغول به شمار می آید. تاکنون بسیاری از آثار و متون تاریخ نگاری این دوره، شناسایی شده و به چاپ رسیده است. پاره ای هم که مجال انتشار نیافته، از بخت پژوهش های محققان تاریخ و ادبیات برخوردار شده است. اما چنان که از محتوای متون این دوره برمی آید، در مورد برخی آثار این دوره تنها اشاراتی در متون برجای مانده که دلیل اهمیت و اعتبار آن ها بوده است. با این همه، به دلیل در دست نبودن آن نسخه ها، آگاهی ناچیزی در موردشان به دست می آید. پژوهش در زمینه این دسته آثار، بسیار دشوار و شاید تنها از لابه لای متون همزمان و گاهی متون متاخر میسر باشد. هدف این مقاله، شناسایی و بررسی یکی از متون ناشناخته این دوره به نام تاریخ فرخی است که به عنوان منبعی معتبر در مطلع سعدین و مجمع بحرین یکی از متون عهد تیموری، مورد استناد قرار گرفته است.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

هند در زمان تیموریان آبادان شد و به بالاترین سطح فعالیتهای فرهنگی و ادبی خود رسید. دربار تیموریان محلی برای گردآمدن نویسندگان و شاعران از سراسر شبه قاره و خارج از هند شد. در خلال دوران فرمانروایان شایسته این سلسله، مانند همایون، اکبر، جهانگیر و شاه جهان، هند گسترش یافت و بسیار قدرتمند و با عظمت شد بگونه یی که اکثر شهرهای آن محلی امن برای رشد و فرهنگ و ادب شد. بزودی این مکانها هنرمندان و نویسندگان و شاعران و معماران و دانشمندان و نیز عارفان و عالمان هر دیار را به خود جلب کرد و آنها از ایران و سایر کشورهای همسایه به هند مهاجرت کردند. آنها در سرزمین جدید به گرمی پذیرفته و به مشاغل عالی گماشته شدند. بخصوص در دوران آخرین و بزرگترین امپراتور این سلسله یعنی اورنگ زیب، که به عنوان حامی هنر و ادب شناخته شده است، هند به بالاترین شکوه خود رسید.یکی از فنون برجسته در زمان تیموریان، فن تاریخنگاری بود که در عین حال از سرگرمیهای دربار و شاهزادگان محسوب می شد. زبان و ادب فارسی در شبه قاره بخاطر توجه دربار گسترش یافت و اندک اندک پیشرفت کرد. شاهان و وزیران آنها علاقه مند به شعر فارسی و به همان اندازه به تاریخنگاری فارسی بودند و به این هنرها عشق می ورزیدند. بنابراین تاریخنگاران کارهای بزرگ و با ارزشی انجام دادند.از طرف دیگر، بخش جنوب غربی هند به نام سند تاریخی بود که در طی سده های میانه در تاریخنویسی فارسی دنباله رو تیموریان بود و آثار بزرگی در آنجا نیز پدید آمد. اینها همه منابع مهم تاریخ این منطقه هستند که نه تنها برای درک بهتر تاریخ شبه قاره در دوران اسلامی اهمیت دارند بلکه برای درک شرایط اجتماعی و فرهنگی آن دوره بسیار مهم هستند. از این جهت این مقاله تلاش دارد تا با بحث و بررسی 17 متن از این منابع مهم و موثق، امتیاز و برتری آنها را برجسته تر نماید.

در سال 1975 میلادی اتشارات دانشگاه آکسفورد در انگلیس، کتابی تحت عنوان تاریخ فرهنگی هند به کوشش آر. ا. بشام را در 585 صفحه منتشر کرد که به سرعت نایاب شد. در 1983 چاپ هندی آن در شهرهای کلکته، چنای و بمبئی توسط شعبه هندی همان انتشارات به بازار آمد و سپس بار دیگر در سال های 1997، 1998 و جولای 1999 اتشار یافت. در نوامبر 2007 ویراستار آن اقدام به چاپ جدیدی از اثر، با تجدید نظر کلی و کم و زیاد کردن بعضی مطالب و فصول و این بار با عنوانی نو: تاریخ فرهنگی مشروح هند، در 304 صفحه نمود. چاپ هندی این اثر در سال 2009 توسط انتشارات دانشگاه آکسفورد در دهلی، روانه بازار شد.

دوره دوم تیموریان هند (1118-1274هـ) از جمله دوره هایی است که تالیف کتب تاریخی در آن رونق داشته و به لحاظ کمی، بسیار پرشمار است. کتاب تاریخ قبچاق خانی به دست قبچاق خان، از امرای نظامی دستگاه تیموری/بابری، در همین دوره نوشته شده و در بردارنده اطلاعاتی نو از رویدادهای روزگار اوست. کتاب در زمره تاریخ های عمومی است و سبکی ساده، روان و بی تکلف دارد و به زبان فارسی نگاشته شده است. نویسنده تلاش کرده است با مختصرنویسی، چکیده ای از تمامی تاریخ بشری را در یک مجموعه تاریخی تک جلدی بگنجاند. در تاریخ پس از اسلام، نگاه او بیشتر به شرق معطوف است و به ویژه رویدادهای سه منطقه همسایه، یعنی، ایران، آسیای میانه و هند، پر اهمیت تر به شمار می رود. از این کتاب، اطلاعاتی مفید درباره قزاقان، قرقیزها و ازبکان به دست می آید. مخصوصا، با توجه به قلت منابع در باره حکومت شیبانیان، گزارش های دقیق قبچاق خان از دو شعبه ایشان (ابوالخیریان و عربشاهیان/جانیان) که در ماوراء النهر حکمرانی داشتند، اهمیت تاریخی بسیاری دارد.

استراتژی دریایی یکی از مهم ترین ابعاد استراتژی ملی قدرت های بزرگ به حساب می آید. این مساله اگرچه با تحول ماهوی قدرت در سیاست جهانی، اهمیتی را که آلفرد ماهان در «تاثیر و نفوذ قدرت دریایی در تاریخ» مطرح کرده بود را از دست داده است اما در دو دهه اخیر مجددا به عرصه رقابت ژئوپلیتیک قدرت های بزرگ بازگشته است. در این میان، حوزه ایندوپاسفیک و شکل گیری گروه بندی های جدیدی مانند کواد و آکوس در آن را می توان نقطه عزیمت جدیدی در بازی قدرت های جهانی دانست. در این راستا، این مقاله به این سوال اصلی پرداخته است که حوزه ایندوپاسفیک چه جایگاهی در معادلات ژئوپلیتیک قدرت های دریایی با تاکید بر گروه بندی های کواد و آکوس دارد؟ یافته های این پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی صورت گرفته نشان دهنده انتقال تدریجی مرکز ثقل اقتصاد و سیاست جهانی از اقیانوس اطلس به اقیانوس هند-آرام است که در پرتو ائتلاف بندی های نظامی و امنیتی جدید به تشدید رقابت و تنش میان قدرت های بزرگ دریایی منجر خواهد شد.

زمینه و هدف: برغم تعداد نسبتا زیاد زنان شاعر شبه قاره، اشعار آنها کمتر بعنوان هویتی مستقل در تاریخ ادبیات و مباحث سبک شناسی و نقد ادبی درنظر گرفته شده است و از اکثر زنان شبه قاره تنها مطالبی کلی درباره زندگی و شیوه شاعری آنان، و حتی گاه بدون ذکر ابیاتی از آنان در تذکره ها بیان شده است. این پژوهش بر آن است ضمن معرفی زنان شاعر پارسی گوی شبه قاره در عصر مغولان و تیموریان، به بررسی سبک شناسی اشعار آنان بپردازد. روش مطالعه: این مقاله براساس مطالعات کتابخانه ای و به شیوه توصیفی-تحلیلی انجام شده است. یافته ها: تذکره نویسان از 54 شاعر زن در شبه قاره یاد میکنند که برخی از آنان از منسوبان به دربار هستند. از میان این شاعران تنها از زیب النساء متخلص به «مخفی» دیوانی شامل بیت برجای مانده است و تعداد اشعار باقیمانده از زنان شاعر شبه قاره (با احتساب ابیات دیوان زیب النساء: 4025 بیت) بالغ بر 4218 بیت است. البته برخی از این ابیات در تذکره ها، به دو بانوی شاعر نسبت داده شده است. نتیجه گیری: از منظر فکری، بعلت بسامد بالای قالب غزل در اشعار شاعران زن شبه قاره، موضوع عشق و متعلقات آن در رتبه نخست قرار دارد و موضوعاتی مانند عرفان و توصیف نیز در اشعار آنها دیده میشود. از موضوعات مهم و بدیع فکری در اشعار این شاعران، تاکید تذکره نویسان بر مشاعره و بدیهه سرایی زنان و شکایت از پیری همسرانشان است. از منظر زبانی و ادبی، اشعار زنان شاعر شبه قاره، فاقد جلوه و نوآوری است و بر پایه تقلید استوار است. زبان شعری در اشعار زنان شبه قاره، زبانی مردانه، تقلیدی، تکراری و فاقد تشخص شعری است. مباحث اشعار حسی و عاطفی زنانه است و نوجویی، دید انتقادی به جامعه و اشاره به جنسیت و زندگی شخصی در اشعار آنان نمود چندانی ندارد و تقلید و تتبع از شاعران پیشین، باعث تکرار تصاویر و عدم خلاقیت و آفرینش هنری در شعر آنان شده است.

نفوذ زبان فارسی در هند که از اواخر قرن نخست هجری با حمله مسلمانان ایرانی برای فتح هند آغاز شده بود با استقرار سلسله های حکومتی فارسی زبان و ایرانی در آنجا بیشتر شد و در دوره صفوی به نهایت رسید. در این دوره بسیاری از هنرمندان و شاعران و نویسندگان ایرانی به هند رفتند و در آنجا ساکن شدند و بسیاری از هندیان نیز فارسی آموختند و بدین زبان آثاری پدید آوردند. عبدالباقی نهاوندی یکی از کسانی است که در چهل سالگی به هند رفت و در آنجا مآثر رحیمی را که کتابی است در تاریخ و رجال هند تحریر کرد. در این کتاب به طور ویژه آثار و اخبار عبدالرحیم خان خانان و ویژگی های شخصیتی و حسب و نسب وی، و خدمتکاران و دوستان و شاعران او معرفی شده است و به صورت فرعی مطالبی درباره پادشاهان گذشته-ی هند و نورالدین محمد جهانگیر غازی و سلسله وی نیز وجود دارد. در این مقاله کوشش می شود که این اثر ارزشمند و مولفش معرفی گردد.

کارشناسان نظامی اروپا معتقدند که اروپای غربی در دوران اولیه مدرن (دوره حدود 1500 م تا 1750 م) تحولات قابل توجه نظامی را تجربه کرده است. یکی از اجزای مهم این تحول نظامی در اوایل دوران مدرن اروپای غربی، توسعه و گسترش استفاده از سلاح های باروتی در نبردهای دریایی و زمینی بود. محققان درباره تاثیرگذاری نظامی اروپای غربی بر جهان خارج اروپا اتفاق نظر ندارند. هدف تحقیق حاضر بررسی مسئله پیچیده ساختار نظامی امپراتوری های بزرگ آسیایی است و در این راستا تلاش دارد تا نسبت به مطالعه تطبیقی نیروهای نظامی امپراتوری های دیوان سالار کشاورزی محور بزرگ آسیا (عثمانی، صفوی، مینگ و تیموریان هند) بپردازد که همگی آنها قدرت های بزرگی در زمینه توانایی های سیاسی، نظامی و انتظامی و اقتصادی قبل از آغاز فرایند صنعتی شدن در حدود سال 1800 م بودند. این مطالعه بر این مسئله تاکید دارد که چگونه سیاستمداران آسیایی قادر به ادغام سلاح های آتشین در ساختارهای نظامی و انتظامی خود شدند.